Trong cuộc họp chiều ngày 11/11, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã chủ trì buổi làm việc nhằm xem xét dự thảo Quyết định của Thủ tướng về lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải quốc gia đối với ô tô đang lưu thông. Đây là bước quan trọng để tăng cường kiểm soát ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM.
1. Mục tiêu của lộ trình khí thải mới
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, lộ trình mới được xây dựng nhằm:
- Giảm thiểu ô nhiễm không khí do khí thải giao thông.
- Bảo vệ sức khỏe cộng đồng và cải thiện chất lượng môi trường sống.
- Từng bước loại bỏ phương tiện không đạt chuẩn khí thải.
- Thúc đẩy người dân chuyển đổi sang xe sạch như xe điện, hybrid, hoặc các công nghệ thân thiện môi trường.
- Góp phần thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính của Việt Nam.
Lộ trình sẽ được thiết kế với bước đi thận trọng, phân kỳ rõ ràng để hạn chế tác động đến kinh tế – xã hội, đồng thời ưu tiên triển khai trước tại hai thành phố đang chịu áp lực ô nhiễm lớn nhất: Hà Nội và TP.HCM.
2. Hà Nội và TP.HCM sẽ áp dụng mức khí thải cao hơn, sớm hơn
Dự thảo cho biết lộ trình mới sẽ kế thừa nội dung từ Quyết định 16/2019 và Quyết định 19/2024, đồng thời bổ sung quy định cho các xe sản xuất từ 2017 trở đi.
- Xe sản xuất trước 1999: Áp dụng Mức 1 ngay khi Quyết định có hiệu lực.
- Xe sản xuất 1999–2016: Áp dụng Mức 2 ngay khi Quyết định có hiệu lực.
- Xe sản xuất 2017–2021:
- Toàn quốc áp dụng Mức 3 từ 01/01/2026.
- Hà Nội và TP.HCM áp dụng Mức 4 từ 01/01/2027.
- Xe sản xuất từ năm 2022:
- Toàn quốc áp dụng Mức 4 từ 01/01/2026.
- Áp dụng Mức 5 từ 01/01/2032.
- Riêng Hà Nội và TP.HCM áp dụng Mức 5 sớm hơn, từ 01/01/2028.
Từ năm 2029, tất cả ô tô lưu thông tại Hà Nội và TP.HCM phải đáp ứng tối thiểu Mức 2.
Đồng thời, các kiểu xe được cấp chứng nhận kỹ thuật trước ngày 1/1/2022 sẽ được áp dụng tiêu chuẩn như nhóm xe 2017–2021 (Mức 3).
3. Cần đánh giá tác động kỹ lưỡng trước khi áp dụng
Tại cuộc họp, các bộ ngành đã đưa ra nhiều ý kiến nhằm đảm bảo tính khả thi:
3.1. Tác động tại Hà Nội và TP.HCM
Theo Bộ Xây dựng:
- Việc nâng tiêu chuẩn từ Mức 1 đến Mức 3 và Mức 4 không gây ảnh hưởng lớn vì chỉ 3–9% phương tiện không đạt.
- Tuy nhiên, nhóm xe sản xuất 2017–2021 tại Hà Nội và TP.HCM có gần 16% không đạt Mức 4, chủ yếu là xe tải và xe đầu kéo – lực lượng quan trọng trong vận tải hàng hóa.
→ Nếu siết đồng loạt có thể làm tăng chi phí logistics, đặc biệt tại TP.HCM – trung tâm luân chuyển hàng hóa lớn của cả nước.
3.2. Thận trọng với thời điểm áp dụng Mức 5
Bộ Xây dựng và Bộ Tư pháp đều nhận định:
- Các xe sản xuất từ 2022 hiện vẫn được miễn đăng kiểm lần đầu, số lượng đã kiểm định còn ít.
- Chưa đủ dữ liệu đánh giá tác động thị trường.
- Nếu áp dụng quá sớm có thể khiến 15% phương tiện không đạt chuẩn.
→ Nguy cơ gây xáo trộn lớn cho hoạt động kinh tế và nhu cầu đi lại.
3.3. Yêu cầu cân bằng giữa môi trường và kinh tế
Bộ Tư pháp nhấn mạnh:
- Việc siết khí thải có thể ảnh hưởng đến quyền đi lại, hoạt động kinh doanh, vận chuyển hàng hóa.
- Do đó, cần đánh giá kỹ tác động kinh tế – xã hội trước khi triển khai.
4. Cần cơ chế hỗ trợ để lộ trình khả thi
Để triển khai hiệu quả, các bộ ngành đề xuất thêm:
- Hỗ trợ tài chính cho người dân, doanh nghiệp trong chuyển đổi phương tiện.
- Đảm bảo nguồn cung nhiên liệu và công nghệ đáp ứng tiêu chuẩn mới.
- Tăng cường truyền thông để tạo sự đồng thuận.
- Làm rõ phân vùng áp dụng và thời hạn loại bỏ xe cũ, tránh kéo dài tình trạng xe phát thải cao tiếp tục lưu thông.
